Blijft het kaarsje (op) aarde branden?

Vrijdagmorgen 29 oktober, 07:00 uur. Ik word na een heerlijke nacht slapen op natuurlijke wijze wakker in de logeerkamer van het gezellige huis van Gemma. Rondom het huis heerst een absolute stilte die slechts wordt onderbroken door het geruis van de wind tussen de takken van de kale bomen in de tuin. Nieuwsgierig naar het landschap rondom het huis, dat afgelopen nacht bij aankomst in duisternis gehuld was, trek ik langzaam aan het koord van het rolgordijn. Stap voor stap komt het vroege ochtendlicht binnen vallen en besef ik definitief dat ik er weer ben. Een soort van thuisgevoel na alle fijne ervaringen die ik hier in de afgelopen vijf jaar heb opgedaan. Het zicht buiten doet vermoeden dat de herfst hier al een stap voor ligt op onze herfst in Nederland. De bomen zijn inmiddels bladerloos, de tuin is bedekt met een deken van van loof in diverse kleuren en vormen. In de tuin ligt duidelijk de eerste klus voor mij klaar! Gemma weet dat ik geen stilzitter ben en heeft ook het liefst dat voor de echte winter begint en de sneeuw gaat vallen al het gebladerte op de composthoop ligt. Voor deze opruimactie is tijdens de komende dagen vast wel een gaatje in de agenda te vinden wanneer de zon weer schijnt.

Het is nu buiten nog bewolkt en er staat een stevige wind. Ik ben benieuwd of er in de omgeving sinds mijn laatste bezoek in september 2020 nog veranderingen hebben plaatsgevonden. Altijd is er wel ergens bijgebouwd of heeft een bouwvallige schuur het loodje gelegd. De akkers bieden in ieder geval gedurende elk seizoen een andere aanblik. Wit van de sneeuwbedekking, groen van het opkomend gewas of goudgeel van de wuivende graanhalmen die wachten op de oogsttijd. Momenteel hebben de boeren hun akkers als laatste actie voor de winter omgeploegd en ligt het landschap er als een gitzwarte golvende deken bij. Hier en daar steekt er een gigantische zwerfkei met zijn kop boven de aarde uit. Jaar in jaar uit komen er in het voorjaar duizenden grotere en kleinere keien boven tijdens de ploegwerkzaamheden voor het inzaaien van het nieuwe gewas. Wat een verschil met onze Nederlandse klei-, veen- en zandgronden.

Nu eind oktober, begin november ligt de Noorse graanschuur er niet het kleurrijkst bij. Ik krijg de indruk dat de Noorse boeren de filmdocumentaire “Kiss the Ground” uit 2020, die ik gisterenavond heb bekeken, nog niet gezien hebben of dat ze te sterk gehecht zijn aan hun traditionele landbouwtechnieken. De film is een aanklacht tegen het op mondiaal niveau misbruiken van onze bodem/aarde. Door massale boomkap, het gebruik van pesticiden, het toepassen van monocultuur en geïndustrialiseerde landbouw, helpen wij het bodemleven van moeder aarde langzaam maar zeker om zeep. Het vlammetje aarde kan zo niet blijven branden.

De boodschap voor een gezonde agrarische toekomst ligt volgens de documentairemakers bij regeneratieve landbouw. Geen gebruik van kunstmest, geen pesticiden en geen maanden lang braakliggende grond. Een gezonder bodemleven heeft vergaande gevolgen voor de CO2-huishouding en zal direct impact hebben op de vermindering van de klimaatsveranderingen en tevens zorgen voor een afname van de verwoestijning op aarde. Misschien dat de deelnemers van de klimaattop in Glasgow nog iets met dit voorstel doen. Verder zullen de wetenschappers en de boeren zelf moeten laten blijken wat de effecten op termijn zullen zijn.

Om aan mijn dagelijkse wandelkilometers te komen ga ik op pad richting Stange Kirke. Ik loop tussen de zwarte kale akkers door en zie in de verte de torenspits van de in Gotische stijl opgetrokken kalkstenen kerk. Op een deel van dit traject bevind ik me op de route van het Olavspad, de lange-afstandswandeling die ik in 2016 van Oslo naar Trondheim gelopen heb. Tijdens dat avontuur is mijn liefde voor Noorwegen gegroeid en ben ik in contact gekomen met Gemma, woonachtig op deze prachtige locatie op één kilometer afstand van het Olavspad.

Stange Kirke ligt net zoals vele andere kerken in Noorwegen buiten de bebouwde kom van het stadje. De “grusvei”(zand/grindpad) die ik volg, biedt kijkend naar links constant zicht op het Mjøsameer, het grootste meer van Noorwegen. Tussen de wolkformaties door schiet regelmatig een Jacobsladder zijn stralen op een deel van het meer of op een deel van het glooiende landschap. Constant neemt het decor een nieuwe vorm aan.

Een rondje om de kerk doet me herinneren aan de verschillende momenten waarop ik in de afgelopen jaren hier een bezoek heb gebracht. Eén van de hoogtepunten was in 2019 tijdens een muzikaal optreden in deze historische kerk met haar prachtige akoestiek. We hebben destijds een concertreis naar Noorwegen gemaakt en Laetitia en haar muziekmaatje Bert hebben hier een saxofoonconcert mogen uitvoeren. Het BSD, Bredaas Saxofoon Duo, heeft hier o.a. een bewerking van de Peer Gynt Suite ten gehore gebracht. De rillingen lopen alsnog over mijn rug als ik aan dat moment terugdenk. Luister zelf:

saxofoonconcert Stange Kirke 2019

De kerk is vandaag helaas gesloten. Vanaf een bank voor het entreeportaal geniet ik van het geluid van de stilte. Op het kerkhof rondom de kerk is altijd als ik hier kom wel iemand die het graf van zijn/haar dierbaar overledene bezoekt. Zowel de graven van eeuwen geleden als die van recent overledenen liggen er goed verzorgd bij.

Mijn aandacht wordt getrokken door een man van rond de 50 jaar die gehurkt rondom de kale berg van zwarte aarde op het graf, pogingen onderneemt om de 4 devotiekaarsen aan het branden te krijgen. De wind die over het kerkhof waait, gunt hem niet het moment waarop hij hoopt, namelijk dat alle vlammetjes blijven branden. Moedeloos staakt hij zijn pogingen en staat met tranen in zijn ogen in gedachten op het graf neer te kijken. Bloemen van tijdens de begrafenis zijn in middels geruimd en de grafsteen is waarschijnlijk nog in de maak. Zelf loop ik dolend tussen de graven door op zoek naar het graf van Lucie, familielid van Gemma, maar kan dat niet direct vinden. Wel tref ik de nodige grafstenen aan met de naam Hagen. Hoor ik dan toch met een letter te weinig in onze naam een beetje in Noorwegen thuis? Ik heb de neiging de verdrietige man mijn arm over zijn schouders te leggen om te delen in zijn verdriet. Corona-angst bij de inwoners en Noorse afstandelijkheid weerhouden mij hiervan. Met een bescheiden knik deel ik mijn medeleven en laat de man in “zijn moment” achter. Rustig verlaat ik het kerkhof en besef me tijdens de terugtocht maar al te goed hoe dankbaar we moeten zijn voor onze gezondheid en de rijkdom van het leven met elkaar.

Met de wind in de rug stap ik richting huis. Veel mensen kom ik niet tegen. Wel moet ik even in de berm duiken voor een boer die met zijn immense landbouwvoertuig richting boerderij rijdt. Hij heeft als slot van de dag nog even enkele akkers, die nog voorzien waren van de stoppels van het eerder geoogste graan, omgeploegd  tot bonkige gitzwarte akkers. Nog een paar uur en dan gaat ook hier de vlam van het zonnetje verdwijnen achter de horizon. De wind gaat liggen en hopelijk zijn de devotiekaarsjes op het kerkhof  inmiddels aan.