Ibsen laat meer dan alleen “Peer Gynt” na

Na een dagje muziek van wereldklasse in het Konserthus en een dag “Friluftsliv” langs de Akerselva, pak ik vandaag de cultuur opnieuw op maar nu richting toneeltekst en theater. Enkele maanden geleden werd ik enthousiast omtrent het verhaal rondom de geschiedenis van de toneelschrijver Henrik Ibsen. Het gebeurde zomaar op een zondagmiddag tijdens een regiobijeenkomst van onze Vereniging Nederland-Noorwegen waar verenigingslid Rixt Bilker een presentatie gaf over de legendarische persoon Hendrik Ibsen.

Deze Noor was de invloedrijkste toneelschrijver van de 19de eeuw. Hij werd ook wel de “Shakespeare van de moderne tijd” genoemd. Hij is geboren in Skien(Noorwegen) in 1828 in een gezin dat in grote armoede leeft. De armoede, schande en maatschappelijke uitsluiting in die tijd maakt blijvende indruk op Henrik en komt steeds terug in thema’s van zijn nieuwe werken. Via omzwervingen binnen Noorwegen en later Kopenhagen, Dresden en zelfs Italië keert hij in 1891 terug naar Kristiania (Oslo) waar hij als beroemd en welgesteld man in 1906 overlijdt.

Inmiddels zijn we weer een ruime eeuw verder maar nog steeds in de naam Ibsen bij veel mensen bekend. “Peer Gynt”, een dramatisch gedicht uit 1867 waarin hij Noorse volksvertellingen verwerkte, leverde Ibsen uiteindelijk internationale roem op toen in 1876 het toneelstuk, verrijkt met de gecomponeerde muziek door Edvard Grieg, in première ging. 

Naar aanleiding van de presentatie van Rixt Bilker schreef ik een artikel voor ons verenigingsblad Kontaktlinjen en vervolgens heb ik het contact met haar warm gehouden. Zij (27 jaar) is al jaren geïnteresseerd en geschoold in de persoon Ibsen inclusief al zijn theaterwerken en studeert sinds vorige maand aan de Universiteit van Oslo de “Master Ibsen Studies”. Voor vandaag heb ik een afspraak met haar gemaakt hier in Oslo en daaraan voorafgaand breng ik een bezoek aan het “Ibsen Museum & Theater”. 

Op steenworp afstand van mijn hotel ligt het Koninklijk Paleis en via het enorme plein wandel ik richting de Henrik Ibsens gate, daar waar het museum zich bevindt.

Om 11.00 uur wordt ik daar samen met zes andere bezoekers ontvangen. Ik stel me voor als bezoeker vanuit Nederland en leg uit waar mijn belangstelling uit voortkomt. Ze zijn vereerd met het feit dat in onze laatste uitgave van Kontaktlinjen niet alleen het verhaal over de presentatie van Rixt staat maar ook een artikel over hun museum. Ik schenk een exemplaar en maak tevens reclame voor onze vereniging door een visitekaartje achter te laten.

Het pand waarin we ons bevinden is het appartement waar Henrik Ibsen de laatste jaren van zijn leven samen met zijn echtgenoot verblijft. De gids begint met een duidelijke uiteenzetting over de levensloop van Henrik Ibsen. Veel daarvan heb ik al opgestoken tijdens het enthousiaste verhaal dat Rixt destijds in Rosmalen heeft gedaan. Verder heb ik ook het boek “Henrik Ibsen, De zomer beschrijf je het best op een winterdag” op de tweedehands boekenmarkt gekocht waarin een flink aantal van de 3000 bewaarde brieven die Ibsen heeft geschreven zijn opgenomen.

Tijdens de rondleiding lopen we een route langs alle kamers van de woning die inmiddels weer in originele staat zijn teruggebracht. Tijdens zijn laatste levensfase beleefde Henrik samen met zijn vrouw Suzannah Thoresen hier in Oslo een luxe leventje hetgeen te herkennen is aan de inrichting van hun vroegere appartement. Zijn werkkamer ziet er indrukwekkend uit.

Hier schreef Ibsen zeer geconcentreerd dag in dag uit aan zijn volgende toneelstuk. Hij begon ‘s morgens om 8.00 uur te schrijven. Non-stop schreef hij tot 10.30 uur, legde dan zijn schrijverspen neer, deed de inktpot dicht en ging dan koffie drinken in het Grand Café gelegen aan de Karl Johans gate, pal naast het hotel waar ik de afgelopen nachten verbleef. Bij terugkomst deed hij een dutje op de sofa in zijn werkkamer en vervolgde dan het schrijfwerk. 

Uit allerlei elementen die wij te zien krijgen tijdens de rondleiding in de verschillende ruimtes van het appartement blijkt dat er in deze levensfase sprake van weelde is. Voor alle kamers werd er een verschillend en gedetailleerd vloerdecoratieontwerp gemaakt. Meubels en verdere inrichting stralen hun rijkdom voor die tijd uit. Het uitzicht vanaf zijn bureau was het Koninklijk Paleis.

Het echtpaar beschikte naast de schrijfkamer van Ibsen over twee luxe woonkamers, een bibliotheek, ieder een eigen slaapkamer, badkamer met bad, ruime keuken en een extra kamer voor het meisje in vaste dienst. Vanuit bijna elke ruimte was zij op te roepen via een technisch vernuftig “intercomsysteem”.

Voor het verschijnen van zijn meesterwerk “Peer Gynt” zijn vele eerdere minder bekende werken van zijn hand verschenen. Aanvankelijk riep zijn oudere werk overal veel weerstand op. Zijn internationale roem heeft hij vooral te danken aan de stukken waarin hij genadeloos de burgerlijke samenleving van zijn tijd portretteerde. Voorbeelden hiervan zijn de theaterstukken: “Een poppenhuis”, “Spoken” en “Hedda Gabler”. 

Na de interessante rondleiding heb ik in de expositieruimte nog volop tijd om informatie tot me te nemen betreffende de verschillende theaterstukken. Via panelen met beeld en geluid duik ik in tijd waar de stukken zich afspeelden. Een aantal citaten zijn tot op de dag van vandaag zeer toepasselijk.

Ik sluit mijn bezoek aan het Ibsen museum af met het bekijken van een levensgrote audiovisuele presentatie (zie video).

Henrik Ibsens stukken zijn tijdloze klassiekers geworden, ook in Nederland en België. Tot op de dag van vandaag vinden er op vele plaatsen in de theaters heropvoeringen plaats. Zo gaan Laetitia en ik binnenkort in het Chassé Theater in Breda naar de voorstelling “Crashtest Ibsen” uitgevoerd door Het Zuidelijk Toneel & Theaterproductiehuis Zeeland. Tijdens een marathonzit krijgen we drie Ibsen-klassiekers in een glansrijke en briljante theatercarrousel te zien. De oorspronkelijke Ibsen-theaterstukken: “Een poppenhuis”, “Vijand van het volk” en “Spoken” zijn door regisseur Sarah Moeremans en tekstschrijver Joachim Robbrecht dusdanig bewerkt dat de toeschouwer constant moet switchen in tijd. Je beleeft zowel een “echte” negentiende-eeuwse Ibsen als een hedendaagse versie ervan. We zijn erg nieuwsgierig naar deze kennismaking met Ibsen vroeger en nu. 

Tijdens deze voorstelling zal ik waarschijnlijk regelmatig terugdenken aan mijn bezoek aan het Ibsen museum in Oslo en de gezellige ontmoeting die ik vandaag gehad heb met Rixt, zij die mij op het spoor heeft gezet van deze Noorse toneelschrijver en dichter Ibsen.

Na deze drie dagen Oslo, allen met een totaal andere dagbesteding, verlaat ik de grote stad en reis door naar Stange nabij Hamar, om daar nog een week te verblijven op een voor mij zeer vertrouwd adres. Wat ik daar ga beleven is minder spectaculair, wel rustgevend en zal zeker erg gezellig zijn. De verslaglegging van deze uitgestelde reis naar Noorwegen komt hiermee aan zijn afronding. Het mooie Noorwegen is in vele opzichten zo groot en afwisselend dat er vast in de toekomst nog een nieuwe reis komt waarbij ik mijn belevenissen met jullie zal gaan delen. Tot dan!