S(h)el(l)nering (Biesboschpad deel 3)

Opnieuw maandag, de was-/poetsdag thuis, inwisselen voor de tweede wandeldag op het Biesboschpad. De weesvoorspelling spreekt over zware buien, wind maar ook zon en 10ºC. Dan kan je thuisblijven en wachten tot die bui valt, of gewoon je rugzak inpakken, regenpak onderin doen en vertrekken. Laatste optie wordt het. Logistiek even goed puzzelen en plannen: auto pakken en rijden naar NS-station Lage Zwaluwe (20 minuten), daar op de Buurtbus van Arriva wachten (5 minuten) en meerijden tot Moerdijk (10 minuten), dan 17 kilometer lopen, aansluitend bus 122 vanuit Hooge Zwaluwe terug naar NS-station Lage Zwaluwe (15 minuten) en dan auto en mezelf terugbrengen naar huis (20 minuten).

Aangekomen in een uitgestorven Moerdijk slaat de kerkklok 10.00 uur. Het startpunt voor vandaag is in de haven bij de aanlegsteiger van de veerdienst tussen Strijensas en Moerdijk. Geen dienstregeling tussen eind september en begin april, dus ook geen arriverende wandelaars of fietsers die de oversteek vanuit de Hoekse Waard gemaakt hebben. Ik begeef me naar het uiterste puntje van de strekdam in het Hollands Diep. Vanaf hier heb ik in westelijke richting over het golvende water zicht op de chemiegigant Shell Moerdijk.

Een grote verzameling aan stalen installaties met pijpen, leidingen en andere constructies die het mogelijk maken om uit ruwe olie eindeloos veel soorten producten te maken die ons dagelijkse leven “plezieriger” maken. Op de achtergrond het productieproces, voor mijn neus tussen het oeverriet een kleine selectie van de restproducten na “consumptie”. Tijdens mijn wandeling vandaag heb ik regelmatig last van plaatsvervangende schaamte voor mijn medemens. Wat laten wij toch een enorme hoeveelheid zwerfafval achter, overal waar we ook maar komen. Zowel langs het water, op de dijken, in de polders, ze liggen overal die lege frisdrank- en bierblikjes en alle soorten plastic verpakkingsmateriaal. Wat zal het een uitkomst zijn wanneer op al die blikjes, net zo als op de plastic flesjes, statiegeld geheven zal worden.

Ik laat het zichtbare beeld van de Shell-gigant met zijn visuele horizonvervuiling letterlijk achter me liggen, wanneer ik besluit de tocht van vandaag in oostelijke richting te starten. In gedachten laat ik de multinational niet los in de herinnering dat mijn eerste levensjaren sterk bepaald zijn door het salaris dat mijn vader heeft verdiend door zijn diensten te verlenen aan de BPM. De Bataafse Petroleum Maatschappij, later opgenomen als dochtermaatschappij van Shell, was o.a. actief op Sumatra bij de winning van aardolie. De “nering” plus alle andere extra’s als waardering voor de inzet van de “expats” in de tropen, bezorgde ons gezin daar een luxe leven. Tot het overlijden van mijn moeder op 92-jarige leeftijd, heeft Shell haar en onze familie lang laten meegenieten van het pensioen opgebouwd onder de tropisch zon.

Ik verlaat Moerdijk, een dorp waar ik eigenlijk nooit echt geweest ben, laat staan dat ik ooit heb nagedacht over de etymologie. Nu dan toch tijd om dat eens te weten te komen. Een moerdijk was een dijk die in de Middeleeuwen werd aangelegd om een moeras heen, waarbinnen vervolgens het veen werd gewonnen. Men stak er de turf maar er werd ook zout gewonnen. Het veen, dat zich zo dicht bij het zeewater bevond, bevatte veel kostbaar zout, dat door verbranding van het veen gewonnen kon worden. De as werd “zel” of “sel” genoemd en het proces van de zoutwinning kreeg de naam “selnering”. Nadeel van deze manier van zoutwinning was dat het land lager kwam te liggen en het was zo’n lucratieve business dat men zelfs op plekken vlak voor de dijken van de Groote Waard veel veen, inclusief het zout, heeft weggestoken. De stormvloed van 1421 kon hier makkelijk haar slag slaan.

Twee eeuwen geleden, in 1845 veranderde Moerdijk van een vissersdorp aan het water in een schakel in het internationale verkeer. De Belgische Spoorwegmaatschappij legde een verbinding aan tussen Antwerpen en Moerdijk: de “Grande Belge”. Vanuit Moerdijk werden passagiers en de goederen vervolgens met een stoombootdienst vervoerd naar Rotterdam. Vanaf 1872 veranderde er veel wat de drukte betreft in het dorp Moerdijk na de aanleg van de Moerdijkspoorbrug. In 1936 kwam daar nog de verkeersbrug voor het autoverkeer bij en sinds begin van deze eeuw raast ook de hogesnelheidstrein hier over het Hollands Diep. Rond 2010 leek het er even op dat het hele dorp verzwolgen zou worden door de uitbreiding van het haven- en industrieterrein, maar daar zijn inmiddels alternatieve plannen voor. Ten zuiden van Moerdijk, in de oksel van de A16 en A17 wordt momenteel een enorm bedrijventerrein uit de grond gestampt.  

Ik loop zonder enige dreiging van de voorspelde bui, met een stevige wind in de rug en een zonnetje dat zich regelmatig tussen de wolken door laat zien, over de dijk richting Lage Zwaluwe. De “aorta” van drie bruggen over het Hollands Diep tussen de Randstad en het zuiden van ons land komt steeds helderder op mijn netvlies. Het geluid van het razende auto- en treinverkeer, aangevuld het suizen van de wind, veroorzaakt een vreemd soort concert. Ik onderga deze combinatie van natuurlijke en menselijke invloeden tijdens mijn stappen onder de drie viaducten door, waarna een rustig traject volgt over de Zwaluwsedijk met links zicht op het Hollands Diep en rechts op het uitgestrekte poldergebied.

Halverwege de dijk maak ik aangekomen bij het Schuddebeursgemaal een extra ommetje rond het waterbergingsgebied de “Schuddebeurs”. Tussen het riet, de wilgen en overige begroeiing loop ik hier op het laagstliggend gebied van onze provincie Brabant.

Met uitzicht op de Amer verwen ik mezelf op het bankje dat precies op de juiste plaats staat met de inhoud van mijn trommel vol botterhammen en een lekker kopje koffie. Op dit soort tochten, en zeker op maandag, kan je beter alles vanuit thuis meenemen anders kan je wel eens op de droogje komen te staan. Na Lage Zwaluwe volgen nog zeven kilometer boven op of onder langs de verschillende dijken, waaronder de Beverdijk. Ik neem afscheid van het zicht op de Amer en vervolg de route in zuidelijke richting langs het Vloedspui en de Zwaluwse Haven, een watergang die vroeger de haven van Hooge Zwaluwe verbond met de Amer totdat in 1950 de Amerdijk werd aangelegd.

De dorpsgrens van Hooge Zwaluwe nadert en de eerste dreiging van een stevige bui komt mijn richting. Ga ik de dorpskern en de bushalte halen? Met stevig doorstappen, zowel de stapfrequentie als de staplengte nemen toe, duw ik mezelf deze laatste kilometer tegen de wind in. Toch te warm aangekleed, ervaar ik dat mijn lichaamstemperatuur oploopt en bij het bereiken van de bushalte, daar waar de eerste druppels van vandaag gaan vallen, ervaar ik dat zelfs transpiratie in februari een laagje zweetzout heeft afgezet op mijn shirt. Toch nog een stukje privé zoutwinning tijdens deze tocht vanuit Moerdijk naar Hooge Zwaluwe.

Na een korte busrit bij de auto eerst van schoenen wisselen en terug op weg naar Breda. Hoe kan ik deze tocht beter afsluiten dan bij de eerste de beste benzinepomp, niet toevallig Shell, te zorgen dat de tank weer gevuld is zodat ook een volgende keer het startpunt van de wandeldag bereikt kan worden.